Bardzo zależało mi, by jeden z pierwszych opublikowanych tu wpisów dotyczył mojej zawodowej codzienności, czyli psychoterapii dzieci. Mam poczucie, że nadal bardzo niska jest społeczna świadomość tego, czym jest psychoterapia w ogóle. Tym bardziej doprecyzowania wymaga więc to, co różni psychoterapię dzieci od psychoterapii osób dorosłych.

Psychoterapia to forma leczenia  stosowana, by pomóc dzieciom prezentującym trudności emocjonalne, najczęściej manifestujące się pod postacią problemów zachowaniem. Mogą one mieć różne przyczyny i przybierać różną formę. Traumatyczne wydarzenia, problemy rodzinne (np. rozwód rodziców), poważna choroba, ważne życiowe zmiany, czy zaburzenia rozwoju to tylko niektóre przyczyny trudności dzieci mogące objawiać się pod postacią zmian nastroju,  wycofania z dotychczas lubianych aktywności, łamaniem i podważaniem zasad oraz  szeroko pojętym „niegrzecznym zachowaniem”, problemami ze snem, jedzeniem, wydalaniem,  trudnościami w relacjach rówieśniczych, z nauką itd.

Psychoterapię zaleca najczęściej psycholog lub  psychiatra, do którego najpierw trafiają rodzice zaniepokojeni  funkcjonowaniem dziecka, choć czasami trafiają prosto do psychoterapeuty. Często konieczne przeprowadzenie jest najpierw diagnozy psychologicznej. Psychoterapii czasami towarzyszy farmakoterapia (czyli stosowanie leków).  Jednak decyzja o zasadności rozpoczęcia psychoterapii należy do psychoterapeuty i  uzależniona jest od rodzaju prezentowanych przez dziecko trudności  i tego jaki rodzaj interwencji jest najbardziej właściwy, historii dziecka, poziomu jego  rozwoju, zdolności do podjęcia współpracy (indywidualnie/w grupie).

 Jest wiele rodzajów psychoterapii, jednak wszystkie opierają się o bezpieczną i pełną zaufania relację z psychoterapeutą, któremu dziecko może przekazać swój sposób przeżywania świata, swoje myśli i uczucia. Im dziecko młodsze, tym mniej jest w takiej komunikacji słów, a więcej zabawy,  aktywności ruchowej, wytworów (np. rysunków). Terapeuta z założenia dostosowuje się do poziomu komunikacji dziecka (czyli najczęściej dołącza do zabawy), ale jednocześnie stara się  nazywać to, co obserwuje i łączyć z doświadczeniami z przeszłości lub obecną sytuacją życiową dziecka. Uczy tym samym  dziecko rozumienia i porządkowania tego co się z nim dzieje, a także wyrażania tego w sposób werbalny. Natomiast w samej zabawie i „byciu” z dzieckiem może dostarczać tzw. doświadczeń korektywnych,  pokazując inne wzorce nawiązywania relacji, rozwiązywania problemów.

Z czasem rozmowa staje się coraz bardziej dominującą formą pracy terapeutycznej i  głównie o nią opiera się terapia nastolatków (choć, zależnie od warsztatu pracy terapeuty, może towarzyszyć jej praca z ciałem, pisanie tekstów, rysowanie, czy inne niewerbalne środki wyrażania swojej indywidualności przez młodą osobę, czyli adolescenta).

Psychoterapia może dotyczyć jednego dziecka (indywidualna) lub kilkorga dzieci (grupowa), dziecka z rodzicem (diady), całej rodziny (rodzinna) lub większej grupy rodzin (wielorodzinna).

Przyjmuje się, że możliwe jest podjęcie terapii indywidualnej z dzieckiem w wieku przedszkolnym od około 3-4 r.ż., jednak zależy to od szeregu indywidualnych czynników związanych z możliwościami rozwojowymi danego dziecka, w tym jego zdolności do separacji od rodziców i nawiązania relacji z terapeutą. Z problematyką dzieci poniżej 3 r.ż. pracuje się bardziej za pośrednictwem konsultacji rodzicielskich.

Zawsze konieczna jest stała współpraca psychoterapeuty z rodzicami! Choć zależnie od formy psychoterapii i podejścia, w którym pracuje terapeuta mogą być oni angażowani w różnym stopniu – od stałej obecności  na każdym spotkaniu (terapia rodzinna) , poprzez krótkie wspólne spotkanie na początek lub koniec każdego spotkania indywidualnego dziecka, do dłuższego spotkania konsultacyjnego po każdych kilku spotkaniach indywidualnych dziecka. Bardzo wartościowe może być również nawiązanie współpracy z przedszkolem, szkołą, czy inną placówką, w której dziecko jest opiekowane, a także innymi specjalistami zaangażowanymi w pracę z dzieckiem: nauczycielem, lekarzem, terapeutą zajęciowym. Pozostaje to jednak indywidualną decyzją danego psychoterapeuty.

Cele podjęcia psychoterapii mogą być bardzo szczegółowe (jak zmiana konkretnego zachowania, poprawa relacji z rodziną czy rówieśnikami, wycofanie uciążliwych objawów nerwicowych itp.),  jednak psychoterapia pomaga dzieciom także całościowo, na wiele sposobów: dostają emocjonalne wsparcie i poczucie bezpieczeństwa w relacji inną osobą dorosłą, możliwość zrozumienia swoich uczuć i wzorców zachowań, szukają nowych rozwiązań swoich  problemów, konfliktów interpersonalnych.  Ponadto, budują pozytywną (lub realistyczną) samoocenę, uczą się wyrażać swoje emocje w sposób asertywny i rozładowywać napięcia w sposób akceptowalny społecznie. Uzyskują wsparcie w ogólnym rozwoju.  

Długość psychoterapii zależy od tego jak poważny i jak złożony jest problem. Częściej określany jest konkretny cel do osiągnięcia niż ilość spotkań.

Na początku psychoterapii rodzice powinni omówić ze specjalistą następujące kwestie:

• Dlaczego psychoterapia jest zalecana?
• Jakich efektów można oczekiwać?
• Czy można przewidzieć jak długo dziecko będzie objęte taką formą leczenia?
• Jak często będą się odbywały spotkania?
• Czy spotkania będą dotyczyły tylko dziecka, dziecka i rodziców czy całej rodziny (np. łącznie z rodzeństwem)?
• Jaki jest koszt psychoterapii ? (Jeśli dotyczy to współpracy z prywatnym gabinetem.)
• Jak rodzice będą informowani o postępach dziecka i jak mogą je wspierać?

Przygotowując wpis korzystałam m.in. ze źródła:

/www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/What-Is-Psychotherapy-For-Children-And-Adolescents-053.aspx

Zdjęcie autorstwa Danielle MacInnes na Unsplash